Rechtop in de rolstoel zit de statige man met het scherpe gezicht in de gang van het ziekenhuis. Aan zijn mimiek, de lijnen in zijn gezicht en de gebaren die hij maakt lees je zijn intelligentie af. Een groot herseninfarct heeft hem de mond gesnoerd. Er verschijnen woorden in zijn hoofd maar hij kan ze niet uitspreken. Betekenen ze voor hem nog wat ze in de voorgaande 60 jaar voor hem betekenden? Twee verpleegkundigen staan even stil naast de rolstoel en plegen overleg. Eén van hen wijst naar meneer zonder hem aan te kijken.

“Hij gaat zo naar bed”.

Ik kijk naar meneer. Ik zie aan zijn gezicht en de veranderde blik in zijn ogen dat ‘hij’ hoort, voelt en ervaart hoezeer dit óver hem gaat maar niets met hem te maken heeft. Hoe hij als heel mens verdwenen is uit het zicht van omstanders.

Niet aangeboren hersenletsel, NAH, verandert mensen, zichtbaar en onzichtbaar. Ook het verdriet en de eenzaamheid die daarbij komen kijken is zichtbaar en onzichtbaar. Vooral onzichtbaar. Het vraagt van de ander geduld, oprechte aandacht en tijd om de nieuwe persoon te leren lezen. Kijk, wacht, maak contact met het hart, doe moeite. Iets in de veranderde persoon zal daarop reageren, zichtbaar of onzichtbaar, maar altijd van levensbelang.

Mijn moeder was 50 toen ze twee grote herseninfarcten kreeg. In de maanden die volgden werd duidelijk wie er overgebleven was in haar lichaam. Een biologische moeder zonder moederzorgzaamheid, een jonge vrouw volledig afhankelijk van hulp om zich aan te kleden, een dag door te komen, in contact te zijn. Geen initiatief, geen sprankeling, geen levenslust. Een deel van de mensen waarmee ze altijd hartelijk en warm was omgegaan kon niet met haar nieuwe versie omgaan. Ze bleven weg. Een ander deel van de mensen zag haar als de hulpbehoevende die kinderlijk benaderd moest worden door ander stemgeluid en een overdaad aan betuttelende woorden. Mensen die over haar hoofd heen aan ons vroegen: ‘hoe is het met haar?’ En er waren gelukkig de trouwe vrienden die probeerden contact te maken met hun ogen, hun hart, hun geduld en zorgzaamheid. Puttend uit de herinnering aan mijn moeder zoals ze voorheen was en vanuit het vertrouwen dat die warme persoon nog altijd in haar zat. Daarmee behield ze haar waardigheid, haar plek in het leven.

Niet aangeboren hersenletsel kent onnoemelijk veel verschijningsvormen. Filmmaker Rijk-Willem Schmelter maakte de korte docu BOOS over Hans die ‘in één keer, BAM…’ verder moest leven met zijn aangedane brein. https://vimeo.com/879851704#t=0.   Indrukwekkend. Zo zijn er talloze mensen met NAH die gezien, gehoord en geliefd willen worden met alles wat aan hen verdwenen, verloren en veranderd is.

Kijken met het hart open, met echte aandacht en in het vertrouwen de hele persoon te zien oplichten dwars door de beperkingen: het is de moeite waard! Daarmee geef je iemand ondanks ‘in één keer, BAM…’ zijn waardigheid en plek in het leven terug.

www.kortdocs.nl